het
oorlogsmonument
moerstraten
het eerste oorlogsmonument in Nederland
 |
| Het
oorlogsmonument in Moerstraten. "In remembrance of the heroes". In het midden een grafsteen met de namen van negen gevallen militairen. Aan de achterzijde een staand kruis met in het hart het embleem van de Canadese legereenheid. Achter het kruis een gedenkplaat. Aan de voorzijde twee plaquettes met een dankwoord van de inwoners van Moerstraten. Het geheel wordt omheind door negen grote, aan elkaar verbonden granieten granaten. Foto Toon Schijven 2011 |
De Tweede Wereldoorlog: de bevrijding
De voormalige gemeente Wouw werd in oktober 1944 bevrijd.
Als eerste werd de Wouwse Plantage bevrijd op 26 oktober, gevolgd door Wouw op 28 oktober en Heerle op 29 oktober.
Moerstraten werd als laatste bevrijd op 30 oktober 1944, waarbij zware gevechten werden geleverd.
Zware gevechten waarbij inwoner Alphons van Bavel het leven liet, gedood door een granaat.
Negen Canadese militairen sneuvelden in het oorlogsgeweld.
In en rond het dorp gingen huizen en boerderijen in vlammen op en ook de kerk en de pastorie werden zwaar beschadigd.
Dat lot gold ook het toen meest historische gebouw, de uitspanning ofwel herberg 'In de Kapel' (zie ook geschiedenis Moerstraten: Cappel)
Deze werd zwaar beschadigd en kon niet meer worden hersteld.
Ook de korenmolen die eerst in Heerle stond en later werd verplaatst naar Moerstraten, raakte tijdens de bevrijding
zodanig beschadigd dat hij nooit meer is opgebouwd (zie ook geschiedenis Moerstraten)
De impact van deze oorlogshandelingen is welhaast ondenkbaar.
Uit dankbaarheid voor de bevrijding en ter ere van de gesneuvelde Canadese soldaten werd het intitiatief genomen om in het dorp
geld in te zamelen om een monument op te richten.
Dat intitiatief kwam met name van theologiestudent C. van Bavel .
Het monument werd vervaardigd door steenhouwer Umberto Mion uit Bergen op Zoom.
In augustus 1945 kwam het monument als eerste oorlogsmonument in Nederland , gereed.
Onthulling monument
Het monument werd onthuld op 26 augustus 1945.
Na de kerkdienst trokken de genodigden in een lange stoet naar het oorlogsmonument op de Luienhoekweg, net buiten het dorp.
 |
| Onthulling
monument: Genodigden op weg naar het monument vanaf de kerk. Onder de genodigden burgemeester Witte van Bergen op Zoom en burgemeester Termeer van Wouw Foto voormalige gemeente Wouw / de Vierschaer |
 |
| Onthulling
monument: Genodigden op weg naar het monument vanaf de kerk. Foto voormalige gemeente Wouw / de Vierschaer |
 |
| Onthulling
monument : Bij de onthulling was ook een deputatie van Nederlandse officieren en een Canadese militaire delegatie aanwezig. Onder de Nederlandse deputatie luitenant-kolonel Looring van Beek met enkele officieren, Foto voormalige gemeente Wouw / de Vierschaer |
 |
| Onthulling
monument: De Canadese luitenant-kolonel Cromb op weg naar het monument Foto voormalige gemeente Wouw / de Vierschaer |
 |
| Onthulling
monument Foto voormalige gemeente Wouw / de Vierschaer |
 |
 |
| Onthulling
monument op 26 augustus 1945 door de Canadese
luitenant-kolonel Cromb. Cromb bedankte Moerstraten en zei blij te zijn om te weten dat de dappere Canadezen niet in vreemde grond achterbleven, maar bij vrienden. Foto voormalige gemeente Wouw / de Vierschaer |
|
 |
| Onthulling
monument 26 augustus 1945. Foto voormalige gemeente Wouw / de Vierschaer |
Het monument
Het monument is een cenotaaf:
een grafteken dat is opgericht ter nagedachtenis aan overledenen van wie het stoffelijk overschot elders verkeert.
De gesneuvelde Canadese soldaten kregen eerst een veldgraf op de plaats waar nu het moment staat,
maar werden in april 1945 overgebracht naar de begraafplaats in Bergen op Zoom.
Het monument werd vervaardigd door Steenhouwerij Umberto Mion uit Bergen op Zoom.
Mion, geboren in Fanna-Italië op 13 oktober 1907, vestigde zich in Bergen op Zoom als granietbewerker.
 |
| De
gedenkplaat achter het kruis Foto Toon Schijven 2011 |
  |
| De
twee plaquettes links en rechts aan de voorzijde van het monument Foto Toon Schijven 2011 |
 |
| De
negen soldaten die sneuvelden bij de bevrijding van het dorp Moerstraten: 29 oktober 1944: Lorne Russel Kirker, John Donald Stronach, Romeo Paul Tremblay en Robert Roy Burns 31 oktober 1944: Brock Leroy Bendall en Frederick Beach Morrison 2 november 1944: Enoch David Hamilton en Frank Eldon Foster 3 november 1944: Clifford C. Irwin. Foto Toon Schijven 2011 |
Dodenherdenking
Ieder jaar op de avond van 4 mei vindt de Nationale Dodenherdenking plaats.
Op die avond worden in vrijwel alle gemeenten in Nederland al degenen herdacht, die sinds 10 mei 1940 in het belang van
het Koninkrijk der Nederlanden zijn gevallen of door oorlogshandelingen en terreur zijn omgekomen.
Ook bij het oorlogsmonument in Moerstraten wordt jaarlijks de dodenherdenking gehouden.
De herdenking begint doorgaans om 19.00 uur met een gebedsdienst in de kerk van Moerstraten.
Na de dienst vertrekt er een stille tocht naar het oorlogsmonument.
Kransen worden gelegd, de twee minuten stilte wordt gehouden, een gedicht wordt voorgelezen en met het Wilhelmus
wordt de herdenking afgesloten.
 |
| Dodenherdenking
1975 Een militair speelt de 'Last Post', als eerbetoon aan de gesneuvelden. Foto voormalige gemeente Wouw / de Vierschaer |
 |
| Dodenherdenking
1975 Burgemeester P. Sanders en echtgenote. Links wethouder C. Matthijssen. Foto voormalige gemeente Wouw / de Vierschaer |
Gemeentelijke herindeling 1997
Een opmerkelijk detail speelde zich af voorafgaand aan de gemeentelijke herindeling in 1997.
Met deze herindeling dreigde het oorlogsmonument afgesplitst te worden van Moerstraten zelf.
Het dorp zou onder de gemeente Roosendaal komen te vallen, het monument zou gaan toebehoren tot de gemeente Bergen op Zoom.
Een door de voormalige gemeente Wouw een allesbehalve gewenste situatie.
Kamervragen van de D66-fractie leidde tot een nota van wijziging met een grenscorrectie van de hand van de Staatssecretaris van
Binnenlandse Zaken, Mevrouw A. G. M. van de Vondervoort.
In de stukken van de tweede kamer uit het vergaderjaar 1995-1996 onder 24 571, nr. 11,
zei de Staatssecretaris daarover het volgende:
 |
De leden van de fractie van D66 legden mij de kwestie voor van het oorlogsmonument bij de kern Moerstraten. Ten aanzien daarvan stel ik u voor de grens tussen de nieuw te vormen gemeenten Roosendaal en Bergen op Zoom te wijzigen, zodat het oorlogsmonument van het kerkdorp Moerstraten in dezelfde gemeente komt te liggen als het kerkdorp zelf. Ik heb met de betrokken gemeenten contact gehad en hen meegedeeld dat ik voornemens was een nota van wijziging in te dienen overeenkomstig de wens van burgemeester en wethouders van de gemeente Wouw. De gemeente Bergen op Zoom heeft desgevraagd meegedeeld met een grenscorrectie ten behoeve van het oorlogsmonument te kunnen instemmen, zij het dat het gemeentebestuur van Bergen op Zoom een zo gering mogelijke grenscorrectie voorstelt. Ik stel voor het gehele bosperceel, waarin het monument ligt, in te delen bij de gemeente Roosendaal, teneinde dit gebied onder één gemeentelijk beheer te laten vallen. Ik zal deze nota vergezeld doen gaan van een nota van wijziging met die strekking. |
Aldus geschiedde…
Restauratie 2008
De staat van onderhoud waarin Vierschaer-lid Cees Cuperus het oorlogsmonument in 2007 aantrof,
was voor hem reden om actie in te zetten voor restauratie van het monument.
In juni 2007 schreef hij een brief naar de gemeente Roosendaal om de slechte staat van onderhoud aan te kaarten.
Daar waar de gemeente in eerste instantie weigerachtig leek om bij gebrek aan financiële middelen hier iets aan te doen,
volgde later toch een besluit om het monument te restaureren.
Er waren naar aanleiding van onder meer de brief van Cees eerder raadsvragen gesteld.
Een jaar later -in juli / augustus 2008- besloot het college van burgemeester en wethouders om het bouwbedrijf de Rooy uit Roosendaal
opdracht te geven tot restauratie onder de voorwaarde dat samenwerking werd gezocht met een gespecialiseerd bedrijf op het terrein van restauratie van (oorlogs-)monumenten.
De firma Kemperman Restauratie uit Bergen op Zoom werd hiervoor gevonden.
De werkzaamheden omvatten herstel van al het terrazzo, herstel van de terp, vervangen van het grind
en conservering van de stalen onderdelen.
De restauaratie werd begin 2009 geheel afgerond.
 |
| De
restauratie foto Cees Cuperus 2008 |
 |
| De
restauratie foto Cees Cuperus 2008 |
 |  |
| De granieten granaat rechts voor. Voor en na de restauaratie. (inclusief conservering metaal) Foto Kemperman Restauratie Bergen op Zoom 2008 | |
 |
| Het resultaat foto Cees Cuperus 2008 |
 |
| Het resultaat foto Cees Cuperus 2008 |
De 'adoptie'
Sinds de restauratie is er weer sprake van een representatief monument en hopen we dat dat zo mag blijven.
Het feit dat het monument eerder is ‘geadopteerd’ door Basisschool Sint Theresia uit Moerstraten zal daar wellicht een steentje aan bij kunnen dragen.
In 1985 startte op initiatief van de Stichting Februari 1941 het project ‘Adopteer een monument’.
Het is een landelijk onderwijsproject waarbij basisscholen voor de leerlingen van groep 7 en/of 8 de mogelijkheid hebben om een lokaal oorlogsmonument te ‘adopteren’.
Doel van het project is om de kinderen meer over de lokale geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog bij te brengen en om de herdenkingstradities en -monumenten in ere te houden.
In januari 2004 werd het project overgedragen aan het Nationaal Comité 4 en 5 mei.
Basisschool Sint Theresia adopteerde in het kader van dit project het oorlogsmonument.